اخبار

آشنایی با رادیوتراپی

پنجشنبه 11 دی 1393 اخبار12

رادیوتراپی یکی از روش های درمان سرطان می باشد که سالهاست مورد استفاده قرار می گیرد. در این مقاله قصد داریم شما را بیشتر با این روش درمانی آشنا کنیم.

1-    پرتودرمانی چیست؟

پرتودرمانی (رادیوتراپی) استفاده دقیق از اشعه برای درمان كانسر است. پرتودرمانی اكثر بیماران توسط اشعه با انرژی زیاد و معمولا بوسیله اشعه ایكس یا گاما انجام می شود. به این ترتیب دستگاههای پرتودرمانی مقدار (دوز) مشخصی از اشعه را تنها به ناحیه ای از بدن می تابانند كه حجم درمان را تشكیل می دهد.

 

2-  پرتودرمانی چگونه عمل می كند؟

مقدار بالای اشعه موجب صدمه و تخریب سلولهای غیر طبیعی شده و به این ترتیب رشد معمولی و تقسیم سلولی را متوقف می سازد. سلولهای غیرطبیعی از این صدمه آسیب دیده و ترمیم نمی شوند. درحالیكه سلولهای طبیعی بدن كه آنها نیز تحت تاثیر صدمات ناشی از اشعه قرار می گیرند معمولا بهبود یافته و بسرعت ترمیم می شوند. بنابراین هر نوع عارضه جانبی كه مدت پرتودرمانی ایجاد شود، معمولاً موقتی بوده و بعد از مدتی از بین خواهد رفت.

 

3- فواید پرتودرمانی چیست؟

هدف ازپرتودرمانی تخریب سلولهای بدخیم همراه با كمترین آسیب به سلولهای طبیعی بدن است. از اشعه برای درمان انواع مختلف كانسر تقریبا درتمام قسمتهای بدن می توان استفاده كرد. درمان قطعی (Curative) شانس استفاده ازمزایای طولانی مدت درمان را به بیماران می دهد. در بعضی از موارد پرتودرمانی به تنهایی برای مبارزه با سلولهای بدخیم كافی بوده و در بعضی موارد نیز ممكن است با سایر روشهای درمانی همراه باشد. همچنین در مواردی می توان از پرتودرمانی قبل از جراحی برای كوچك كردن توده سلولی (تومور) و یا بعد از جراحی به منظور جلوگیری از رشد سلولهای باقیمانده و نواحی لنفاوی مرتبط بهره جست. مثال دیگر این كه در بسیاری از موارد پرتودرمانی می تواند قبل، بعد و یا همزمان با داروهای شیمی درمانی استفاده شود تا به روند درمان كمك بیشتری شود. درمان تسكینی (Palliative) به منظور كوچك تر ساختن اندازه تومور، كاهش درد یا از بین بردن علائم بیماری انجام می شود به این ترتیب پرتودرمانی به افزایش كیفیت زندگی بیمار كمك خواهد كرد و بیمار احساس بهتری خواهد داشت.

 

4-  چه كسانی برنامه پرتودرمانی شما را تهیه و اجرا می كنند؟

پرتودرمانی در یك مركز مركب از متخصصین شامل متخصص رادیوتراپی - آنكولوژی، متخصص فیزیك پرتودرمانی (فیزیسیست) و كارشناس پرتودرمانی انجام می شود. پزشكی كه مسئول درمان شماست متخصص رادیوتراپی - آنكولوژی، نامیده می شود.

جهت تشكیل پرونده درمانی، قبل از شروع برنامه پرتودرمانی و بعداز صحبت كردن پزشك با شما از شما خواسته می شود تا اطلاعات مربوط به خود را در فرمهای از قبل تهیه شده ثبت كنید.

پاسخ صحیح به سوالات كه از  شما پرسیده می شود می تواند در درمان شما بسیار موثر باشد؛ بنابراین حتماً چنانچه سوالی را متوجه نمی شوید به دقت بپرسید. نكات لازم در پرونده شما ثبت شده و برنامه درمانی شما كه می تواند شامل پرتودرمانی و یا شیمی درمانی باشد در آن مشخص خواهد گردید. بعد از مشخص شدن برنامه پرتودرمانی و معمولا بعد از تهیه مدارك لازم و معاینات كه می تواند شامل تهیه تصویربرداری ها مختلف وآزمایشات شود، برنامه درمان شما تهیه و كارت درمان بعد از انجام محاسبات فیزیكی در اختیار كارشناس پرتودرمانی قرار خواهد گرفت.

اجرای درمان شما با دستگاههای رادیوتراپی توسط كارشناسان پرتودرمانی انجام می گیرد، كه در ارتباط نزدیك با سایر اعضای تیم درمان قرار دارند. چنانچه شما سوالی درباره نحوه درمان خود داشتید می توانید با آنها درمیان بگذارید و آنان می توانند به شما كمك كنند. همچنین چنانچه به معاینه توسط پرستاران نیاز داشته باشید در این صورت پزشك تان شما را راهنمایی خواهد كرد. پرستار می تواند در طول دوره درمان مراقبتهای لازم را به شما توصیه نماید.

 

5-  پرتودرمانی چگونه و به چند روش انجام خواهد شد؟

پرتودرمانی با تشخیص و نظر متخصص رادیوتراپی - انكولوژی می تواند به دو روش انجام شود:

-         خارجی

-         داخلی

پرتودرمانی خارجی روش معمول درمان است. در این روش  درمان معمولا در یك دوره چند روزه یا چند هفته ای انجام می شود در حالیكه درمان داخلی ممكن است تنها در یك جلسه و یا در دفعات اندك انجام شود.

پرتودرمانی خارجی همچنین معمولا بصورت سرپایی در مركز پرتودرمانی انجام می گیرد. در این روش دستگاه پرتودرمانی، اشعه را از خارج بدن به محل تومور تابانده و حجم كوچكی از بافت نرمال نیز در معرض تابش قرار می گیرد. به این منظور بیمار دقیقاً روی تخت درمان قرار داده شده و دستگاه پرتودرمانی نیز  به دقت ناحیه درمان را معمولاً از زوایای مختلف تحت تابش قرار می دهد و درمان چند دقیقه بطول انجامیده و بدون درد نیز می باشد. قبل از شروع  دوره درمان نیز بیمار نیاز به طراحی و نقشه كشی درمان دارد كه در بخش فیزیك انجام می شود. در پرتودرمانی خارجی، در بدن شما هیچ ماده رادیواكتیو وارد نشده است، به این ترتیب شما بعد از درمان میتوانید براحتی با دیگران، حتی اطفال برای هر مدت زمان ارتباط داشته باشید و هیچ محدودیتی در ارتباطات اجتماعی ندارید.

پس از آنكه برنامه درمانی شما تعیین گردید، منطقه درمان بر روی بدن علامت گذاری خواهد شد تا در طول دوره درمان مشخص باشد، علائم یا برچسب هایی كه بر روی بدن گذاشته می شود تا پایان دوره می بایست دست نخورده باقی بماند. در صورت تغییر وضعیت و یا پاك شدن علائم، پرسنل درمانی یا پزشك معالج را آگاه سازید.

پرتودرمانی داخلی خود به چند طریق قابل انجام بوده و می تواند بصورت سرپایی یا بستری باشد. پرتودرمانی داخلی یا براكی تراپی (درمان از نزدیك) روشی است كه در آن حجم بافت مورد تابش كاسته می شود. در این صورت ممكن است نیاز به اقامت و بستری در بیمارستان وجود داشته باشد تا هنگامی كه چشمه رادیواكتیو از بدن خارج شود. شكل دیگری از پرتودرمانی داخلی با استفاده از چشمه های رادیو اكتیو مایع انجام میشود كه در آن مایعی به بیمار خورانده شده و یا از طریق تزریق وارد بدن می گردد. در این روش نیاز است كه بیمار برای مدتی در بیمارستان بستری شود تا اینكه مقدار ماده رادیو اكتیو موجود در بدن تا حد قابل قبولی كاهش یابد به طوریكه خطری را متوجه اطرافیان وی نسازد. چنانچه شما احتیاج به پرتودرمانی داخلی داشته باشید پزشك با شما در مورد نحوه انجام آن صحبت خواهد كرد.

 

6-  برنامه ریزی و طراحی درمان (planning Treatment) چیست؟

در صورتیكه نیاز به پرتودرمانی داشته باشید درمان شما باید به دقت طراحی شود. این عمل امكان آنرا فراهم خواهد ساخت تا پرتودهی تا حد ممكن محدود به تومور بوده و بافتهای سالم از عوارض پرتو مصون بمانند. طراحی درمان معمولا از سی تی اسكن به منظور تهیه تصاویر شبیه بدن شما آغاز می شود. سی تی اسكن دستگاه تصویر برداری مخصوصی برای تهیه تصویر از داخل بدن شماست. اطلاعات بدست آمده از تصاویر سی تی اسكن امكان تعیین محل دقیق تومور وسایر ارگان ها را فراهم می كند. بقیه كارهای طراحی درمان توسط فیزیسیست كه شامل محاسبه مقدار اشعه و نحوه اجرای آن است انجام خواهد شد كه نیاز به كامپیوتر دارد.

پزشك شما نیز از كلیه اطلاعات و مدارك قبلی شما برای هر چه دقیق تر شدن طراحی درمان كمك خواهد گرفت. از آنجا كه اجرای پرتودرمانی نیاز به دقت زیاد و همفكری تخصصهای مختلف دارد ممكن است شروع درمان شما چند روز بعد از ملاقات اولیه با پزشك تان باشد. در هر حال شروع درمان به صورت مرتب در جلساتی كه به شما گفته خواهد شد ادامه می یابد. در طول دوره درمان توسط پزشك تان ویزیت خواهید شد.

برای انجام پرتودرمانی ممكن است به قالب گیری و ابزار ثابت كننده بدن در طول درمان احتیاج باشد كه درآن صورت اطلاعات لازم به شما داده خواهد شد؛ زیرا در حین پرتودرمانی می بایست وضعیت استقرار تغییر نكند و كاملا بی حركت باشید. البته نفس كشیدن در حین تابش اشكالی ایجاد نخواهد كرد. همچنین ممكن است بعد از پایان دوره اول درمان چند جلسه دیگر نیز درمان با طرح درمان دیگری برای شما ادامه یابد كه به دلیل تكمیل دز ناحیه درمان و حفظ بیشتر بافتهای سالم انجام می شود.

 

7- عوارض پرتودرمانی چه مواردی هستند؟

پرتودرمانی می تواند موجبات صدمه سلولهای طبیعی را در كنار سلولهای بدخیم ببار آورد و به این ترتیب باعث عوارض جانبی گردد؛ هرچند كه اكثر این عوارض موقتی هستند. مطمئن باشید كه پزشكان شما هیچ درمانی را برای شما تجویز نخواهد كرد مگر اینكه نفع آن (كنترل بیماری و كاهش علائم) بیش از ضرر آن باشد. هرنوع عارضه جانبی در حین درمان معمولا موقتی است اما بعضی عوارض، احتمال دارد كه برای مدت طولانی تری در فرد بماند. پزشك شما در مورد درمانتان و عوارض اولیه و دیررس احتمالی توضیح خواهد داد، حتی ممكن است به شما ورقه ای حاوی اطلاعاتی كه لازم است شما بدانید داده شود در هر حال توصیه می شود از پرسش هر سؤالی امتناع نورزید.

عوارض جانبی پرتودرمانی در بیماران به صورت های متفاوتی بروز می كند. ممكن است یك بیمار دچار عارضه ای نشود و یا عده دیگری از بیماران عوارض شدیدتری را تجربه كنند. عوارض رادیوتراپی فقط در همان ناحیه ای بروز می كند كه تحت درمان است.

رایج ترین علائم عمومی پرتودرمانی، خستگی، بی اشتهایی، مشكلات پوستی در ناحیه درمان می باشد. سایر عوارض به منطقه درمانی مربوط می شوند.

در درمانهای نواحی نزدیك به دستگاه گوارش، مشكلات گوارشی نظیر تهوع، استفراغ و اسهال ممكن است پیش بیاید. هنگام پرتودرمانی قسمت تحتانی شكم و لگن ممكن است التهاب مثانه و مشكلات اداری بروز كند.

در درمانهای سرو گردن از عوارض شایع، خشكی و ایجاد زخم در مخاط دهان و گلو می باشد.

ریزش موقتی موها فقط در ناحیه درمان اتفاق می افتد. خوشبختانه اكثر عوارض پرتودرمانی موقتی بوده و بسته به منطقه درمان بوجود می آید كه با دارو قابل كنترل هستند. از مطالب زیر قستمی را مطالعه كنید كه مربوط به محل درمان شماست. نكته مهم آنست كه هرگونه عوارض جانبی احتمالی را به پزشك متخصص رادیوتراپی - انكولوژی و كادر درمانی اطلاع دهید.

الف) خستگی

خستگی بیمار به معنی احساس ضعف و فقدان انرژی می باشد و در اكثر بیماران چند روز پس از پرتودرمانی شروع می شود، خستگی شاید به علت كاهش تعداد سلولهای خونی، كم خوابی، استرس، درد و كاهش اشتها باشد؛ لذا توصیه می شود:

1. از انجام كارهای سریع و پرشتاب اجتناب كنید.
2. با انجام كارهای زیاد خود را خسته نكنید، شبها بیشتر بخوابید و روز بیشتر استراحت كنید.
3. معمولا هنگام پرتودرمانی، آزمایش ساده خون (CBC-PLT) برای كنترل كم خونی انجام خواهد شد. پزشك معالج در صورت بروز كم خونی، شاید تزریق خون و تجویز دارو را ضروری بداند.
4. با نظارت پزشك معالج، رژیم غذایی پر كالری استفاده كنید تا دچار كاهش وزن نشوید.
5. در انجام كارهای شخصی در منزل از دیگران كمك بخواهید.
6. در مورد انجام ورزش سبك و پیاده روی، از پزشك خود سؤال كنید.

ب) مشكلات پوستی ناحیه درمان

به احتمال زیاد تغییرات پوستی منطقه درمان، شبیه آفتاب سوختگی، قرمز یا تیره شدن پوست ظاهر می شود. در صورتی كه ناراحتی پوستی شدت یافت و سطح پوست تاول و زخم شد، فورا به كادر درمانی اطلاع دهید.

1. روزی چند بار پوست تان را معاینه و كنترل كنید، در صورت قرمز شدن و یا داشتن خارش با پزشك مشورت كنید. بیمار باید تا یك ماه، معاینه مرتب و مكرر پوست خود را ادامه دهد.
2. حتی الامكان از شستشو دادن محل تابش اشعه خودداری كنید. و در صورت لزوم از آب ولرم و صابون ملایم استفاده كنید، موقع خشك كردن حوله را روی پوست نكشید، حوله نرم و نخی را به آرامی روی پوست قرار دهید.
3. سعی كنید از لباسهای نخی و گشاد كه پوشیدن و در آوردن آن راحت باشد استفاده نمایند. لباس تنگ و چسبان نپوشید.
4. نگذارید پوست منطقه درمان در معرض نور مستقیم خورشید قرار گیرد؛ از لباس های آستین دار بلند و كلاه لبه دار استفاده كنید.
5. پوست محل اشعه بسیار حساس است، بدون اجازه پزشك از هیچ ماده شیمیایی مثل الكل، عطر، اسپری، مواد آرایشی و نرم كننده (پودر، پماد، كرم و ...) در منطقه درمان استفاده نكنید در مورد مصرف داروها و پماد پوستی حتما با پزشك معالج مشورت كنید.
6. علائم خط كشی روی پوست را محافظت كنید و آنرا نشویید و پاك نكنید. از كرم ضد آفتاب استفاده كنید.
7. با خارندن یا ساییدن یا هر نوع ماساژ یا تحریك محیطی، پوست را آزرده نكنید. از كیف یخ، كیسه آب گرم، سشوار در محل درمان استفاده نكنید.
8. آقایانی كه از ناحیه سر و گردن پرتودرمانی می شوند، برای اصلاح ریش از تیغ استفاده نكنند.

پ ) ریزش مو

ریزش مو شامل تمام بدن نمی شود، فقط موهای منطقه تابش ممكن است دچار ریزش شود. و در اكثر موارد، رویش مو پس از درمان، رشد طبیعی خود را خواهد داشت.

پرتودرمانی در ناحیه سر موجب كاهش یا ریزش موقتی موی سر خواهد شد. در صورت تمایل می توانید:

1. قبل از پرتودرمانی در ناحیه سر موهایتان را كوتاه كنید.
2. از كلاه، شال گردن یا روسری نخی استفاده كنید.
3. با شانه دانه درشت موهای خود را شانه كنید.
4. از شامپوی ملایم (شامپو بچه) برای شست و شوی مو استفاده كنید، بهتر است بعد از حمام از سشوار استفاده نكنید.
5. جهت استحمام از اب ولرم استفاده كنید. آب داغ به موهای شما آسیب بیشتری وارد می كند.
6. از صدمات شیمیایی به موها خودداری كنید (مثل رنگ كردن، فركردن، ژل و تافت زدن)

ت) مشكلات گوارشی:

گاهی اوقات پرتودرمانی موجب اختلالات در غذا خوردن و هضم و جذب آن و از دادن اشتها، ترش كردن و در نتیجه كاهش وزن می گردد. لذا به بیماران توصیه می شود. غذاهایی كه باعث دردهای انقباضی می شود مثل سبزی های خام، كلم، نخود و لوبیا، غذاهای سرخ شده یا چرب، ادویه و شیرینی خودداری كنند. بدون اجازه پزشك داروهای گوارشی مصرف نكنید، در مورد رژیم غذایی خاص و مكمل های غذایی در دوره درمان با پزشك معالج، پرستار و كارشناس تغذیه مشورت نمایید.

اختلال تغذیه و بی اشتهایی می تواند سبب كاهش قدرت بدنی شما شده و همچنین ترمیم بافت های سالم را به تاخیر بیندازد. برای رفع بی اشتهایی نكات زیر را رعایت نكنید:

1. قبل از وعده غذا كمی قدم بزنید تا اشتهای شما برگردد.
2. هر موقع احساس گرسنگی كردید غذا بخورید، غذا را به مقدار كم و به دفعات بخورید.
3. هنگامی كه اشتهای بیشتری دارید (معمولا در اوایل صبح) غذای بیشتری بخورید. از غذاها و نوشیدنی حاضری سالم كه مورد دلخواه شماست استفاده كنید.
4. با افزودن چاشنی ها و سس ها، طعم غذا را خوشمزه كنید، ترجیحا مرغ و ماهی را جایگزین گوشت قرمز كنید.

الف)تهوع و استفراغ

بعضی بیماران ممكن است چند ساعت پس از پرتودرمانی در ناحیه شكم و معده، حالت تهوع پیدا كنند. معمولا داروهایی برای جلوگیری از حالت تهوع واستفراغ، از طرف پزشك داده می شود، طبیعی است خالی بودن شكم قبل از هر جلسه پرتودرمانی از شدت تهوع می كاهد، بنابراین از خوردن غذاهای سنگین قبل از درمان خوداری كنید.

1. از مصرف غذاهای چرب و پر حجم خوداری كنید، هر بار كه غذا می خورید لقمه های كوچك بردارید، آهسته بخورید و بنوشید.
2. چند روز اول پس از پرتودرمانی سعی كنید از گوشت سفید مثل مرغ و ماهی استفاده كنید. پس از این مدت می توان از گوشت قرمز بخصوص ماهیچه نیز استفاده كرد.
3. با باز كردن پنجره اطاق، هوای تازه و تمیز تنفس كنید. لباس های گشاد بپوشید.
4. از رفت و آمد در محل هایی كه بو های گوناگون مثل بوی پخت و پز، دود سیگار یا عطرهای تند به مشام می رسد پرهیز نمائید.
5. بعد از خوردن غذا تا دو ساعت به حالت نشسته استراحت كنید و از دراز كشیدن خودداری كنید.
6. خوردن مقدار كمی كشك پاستوریزه یا نوشیدن چای زنجبیل بعد از صرف غذا در كاهش تهوع موثر است.

ب)اسهال

اسهال یك عارضه جانبی پرتودرمانی در ناحیه شكم یا لگن است. با توصیه پزشك، رژیم غذایی خود را تغییر دهید و یا از داروهای  ضد اسهال استفاده كنید. نكات زیر برای  بند  آمدن  اسهال مهم است:

1. مایعات فراوان بخورید؛ مانند آب، آب سیب، چای كمرنگ، تا آب از دست رفته را جبران كند.
2. معمولا چون موقع اسهال، پتاسیم زیادی از بدن دفع می شود از غذاهای حاوی پتاسیم مثل موز، مركبات، سیب زمینی و سبزی ها استفاده كنید.
3. وقتی حس كردید بهتر شُدید، غذاهایی مثل برنج (كته)، نان، سیب زمینی پخته، ماست، پنیر، تخم مرغ پخته و ماكارونی بخورید.
4. در صورت بروز درد شكم و نفخ معده، به پزشك معالج و كادر درمانی اطلاع دهید.

ج)عارضه در ناحیه لگن

در پرتودرمانی ناحیه لگن (ناحیه بین دو باسن) ممكن است بیمار دچار اختلالات گوارشی، سوزش ادرار یا درد در ناحیه مثانه و مقعد در هنگام اجابت مزاج گردد. این امر ناشی از التهاب مجاری ادراری یا مقعد بوده كه از عوارض شایع پرتودرمانی در ناحیه لگن می باشد. در صورت بروز این عارضه در طول دوره پرتودرمانی سعی كنید مایعات زیاد بنوشید، نوشابه گازدار مصرف نكنید، ترجیحا غذاهای نرم و سهل الهضم بخورد. همچنین نشستن در وان یا ظرف آب گرم (وِلرم) چند بار در روز جهت كاهش درد در ناحیه مقعد مؤثر است. در اولین فرصت پزشك معالج را در جریان این مشكل قرار دهید.

به همه بیمارانی كه در ناحیه لگن، تخمدانها و بیضه رادیوتراپی می شوند توصیه می شود قبل از آمیزش جنسی حتما با پزشك متخصص رادیوتراپی - انكولوژی مشورت نمایند.

توصیه اكید قبل یا در حین پرتودرمانی آنست كه از بارداری جلوگیری شود زیرا پرتودرمانی برای جنین خصوصا در سه ماهه اول حاملگی زیان آور بوده و به آن آسیب می رساند. بنابراین حتما با پزشك خود در صورتیكه مشكوك به حاملگی هستید در میان بگذارید. پزشك معالج شما همچنین می تواند شما را راهنمایی نماید كه چه مدت بعد از پرتودرمانی می توانید باردار شوید. این نكته در مورد آقایان نیز مطرح بوده و پزشك می تواند در مورد اثرات پرتودرمانی برای روابط جنسی راهنمایی نماید. لذا به همه بیمارانی كه در ناحیه لگن، تخمدانها و بیضه رادیوتراپی می شوند توصیه می شود قبل از آمیزش جنسی حتما با پزشك متخصص رادیوتراپی - انكولوژی مشورت نمایند.

د)عارضه در ناحیه سینه

در طول مدت پرتودرمانی خارجی پستان، ممكن است پوست منطقه درمان، خشك یا مرطوب، حساس و یا دچار خارش و زخم شده و یا تغییر در اندازه پستان و تورم دست به وجود آید. بدون اطلاع پزشك هیچ داروی شیمیایی و كِرِم ها یا مواد دیگری برای التیام استفاده نكنید و به نكات زیر توجه نمائید:

1. علائم و خط كشی روی پوست را به دقت محافظت نموده وآن را پاك نكنید.
2. منطقه درمان را شستشو ندهید.
3. مواد آرایشی لوسیون در منطقه درمان استفاده نكنید.
4. لباس نرم، راحت و نخی بپوشید.
5. كیسه آب سرد یا گرم در منطقه درمان نگذارید.
6. اگر عمل جراحی پستان انجام داده اید به پرستارتان یاد آوری كنید از دست طرف دیگر رگ گیری نماید.
7. با كسب آموزش های لازم و تحت نظر كادر درمانی ورزش های مخصوص دست و بازو را با تعداد بیشتری و مرتب انجام دهید تا از سفتی در شانه و ورم دست جلوگیری گردد، با دست طرف پستان مبتلا، وسیله یا كیف خود را حمل نكنید. دستور العمل این ورزشها را از كارشناس پرتودرمانی یا قسمت فیزیو تراپی بخواهید.
8. در صورت بروز هرگونه تغییرات در ناحیه پستان و عوارض پوستی (تیرگی پوست)، تورم دست، درد، زخم، و ... با پزشك معالج خود تماس بگیرید.

ه)زخم و خشكی در دهان و گلو

بعضی از بیماران كه از ناحیه سر یا گردن یا قسمت فوقانی قفسه سینه پرتودرمانی می شوند ممكن است به طور موقت دچار عوارض زیر شوند:

1. ایجاد زخم و درد در ناحیه دهان وگلو
2. كاهش آب دهان و خشگی گلو
3. تغییر حس چشایی (احساس مزه تلخی در دهان)
4. احساس گرفتگی صدا، تنگی نفس و سرفه خشك
5. سخت شدن عمل بلع و جویدن

 

رعایت نكات زیر می تواند به حل این مشكلات كمك كند:

1. روزانه داخل دهان بیمار را به دقت كنترل كرده و موارد التهاب و هرگونه پلاكهای سفید روی زبان، ته گلو، آبسه لثه ها و سایر نقاط دهان و دندان ها و گلو را به پرستار و پزشك معالج اطلاع دهید.
2. آب میوه ترش و اسیدی نخورید. از مواد غذایی سفت و خشك مثل بیسكویت و چیپس به علت اینكه به بافت دهان آسیب می زند استفاده نكنید. مایعات و غذاهای نرم و پوره كه به راحتی جویده و بلعیده می شود؛ بخورید و برای نوشیدن از نی كمك بگیرید.
3. از خوردن غذاهای ترش و شور، خیلی سرد یا خیلی گرم خوداری كنید.
4. خوراكی های آبدار مثل شیر، ماست، بستنی، املت، فرنی، حلیم، سوپ، آب گوشت، پوره میوه بخورید.
5. آب نبات بدون قند یا تیكه های یخ، بستنی، آدامس كم شیرین استفاده كنید.
6. از مسواك نرم استفاده كنید و دندانهایتان را به آرامی مسواك بزنید و در صورت داشتن دندانهای مصنوعی آن را از دهان در آورید و با مسواك بشویید.
7. اگر از ناحیه دهان پرتودرمانی می شوید، قبل و بعد از درمان، توسط دندانپزشكی معاینه شوید.
8. روزی چند بار با محلول آب نمك ساده (سرم نمكی) یا محلول رقیق جوش شیرین غِرغِره كنید و دهانتان را بشویید. اگر داخل دهان و لثه زخم مشاهده كردید؛ از پزشك معالج در مورد درمان آن سؤال كنید. از دهان شویه الكل دار استفاده نكنید و اگر می خواهید از دهان شویه های گیاهی یا حاوی فلوراید استفاده كنید با پزشك معالج و دندانپزشك مشورت كنید.
9. مراقبت و پیگیری بعد از پرتودرمانی

 

پس از پایان پرتودرمانی، شما باید مرتبا وضعیت جسمی خود را معاینه و كنترل كنید. در تمام مراحل درمان، اگر بین دو نوبت مراجعه به پزشك معالج، مشكلی برایتان پیش آمد و یا هرگونه درد، ناراحتی و عوارض غیر طبیعی دیگری در وضعیت جسمی خود مشاهده كردید؛ منتظر تاریخ بعدی نمانید. هرچه  سریعتر با پزشك معالج یا كادر درمانی تماس بگیرید و از ایشان بخواهید تاریخ مراجعه بعدی شما را تغییر دهد. با مراجعه زود هنگام، كنترل و پیگیری برنامه درمانی، از صحت و سلامت خود اطمینان حاصل كنید.

پزشك معالج با مطالعه نتایج معاینات دوره ای، آزمایشات خاص، عكس برداری، اسكن ها و ...، روش درمانی بهتری را برای شما پیشنهاد می نماید. ممكن است به شیمی درمانی یا جراحی یا درمان دیگر احتیاج داشته باشید، زیرا راههای درمان هر فرد با فرد دیگر متفاوت است.

چند هفته بعد از پرتودرمانی، دمای بدن بیمار را با درجه (حرارت سنج) هر روز كنترل شود. علائمی همچون تب بالای 38 درجه، لرز، عرق شبانه هنگام خواب، اسهال شدید، تكرار ادرار یا سوزش ادرار، سرفه شدید یا گلو درد، نشانه عفونت بوده و فورا به پزشك معالج یا پرستارتان (حتی اگر نیمه شب مجبور شوید) اطلاع دهید و خودسرانه داروی تب بُر استفاده نكنید و در صورت تجویز آنتی بیوتیك، طبق دستور پزشك بطور منظم (سرساعت) مصرف كنید.

 

به امید سلامتی روز افزون شما عزیزان

دكتر اسدا.. . سلیمی

موسس و مسئول فنی انستیتو كانسر البرز